NEB-GRADE
XII
2080
(2023/2024)
YOUTUBE-
MASK BOY
Subject: Business Studies Time : 3hrs
Attempt all questions
Full
marks : 75
(विधार्थीहरुले सकेसम्म
आफ्नै शब्दमा उत्तर दिनुपर्नेछ । दायाँ किनारामा दिएको अङकले पुणाङ्क जनाउदँ छ।)
{Candidates
are required to give their answers in their own words as far as practicable.
The figures in the margin indicate full marks}
समूह `क´ (Group A)
अति संक्षिप्त उतरात्मक प्रश्नहरु ११x१= ११
१) उच्च व्यवस्थापनका कुनै दुई वटा कार्य
लेख्नुहोस। (Mention any two
functions of to top level management)
I.
नीति निर्धारण
II.
नेतृत्व र निर्देशन
२) योजनाको अवधारणा दिनुहोस् । (Give the concept
of planning.)
Ø
योजना भविष्यमा के गर्ने भन्ने कामको समूह र विधि हो। यसले सञ्चालनको
मार्गदर्शन गर्दछ।
३) निर्णयका लागि अनिश्चिताको अवस्था के
हो? (What is the condition of uncertainty in decision making?)
Ø अनिश्चितता निर्णयका समयमा उपस्थित
अवस्था हो, जसले परिणाम निश्चित नभएको भन्दा धेरै अनिश्चितता भएको
प्रतिस्पर्धात्मक और अव्यवस्थित परिस्थितिलाई सुझाव गर्दछ।
४) म्याटिक्स संगठन संरचनाको चित्र कोर्नुहोस । (Draw a picture of
matrix organization motivation.)
५) कर्मचारी उत्तप्रेरणाका उपायहरु
बुदाँगत रुपमा लेख्नुहोस। (point out the techniques of employee motivation.)
· प्रोत्साहन: संगठनले कर्मचारीहरूलाई
प्रोत्साहित गर्नका लागि उत्साहवर्धन गर्न सक्छ
· प्रतिभाग्राही प्रक्रिया: कर्मचारीलाई
निर्देशन, स्वतन्त्रता, र सम्पन्नतामा सहयोग गर्नुहोस्
· प्रतिफल: संगठनबाट प्रतिफल जस्ता
प्रोत्साहनहरू प्राप्त गर्नका लागि अवस्थानिक योजना गरिन सक्छ।
६) संस्थामा सुपरिवेक्षणले के भुमिका खेल्दछ? (What role does supervision play in organization?)
Ø सुपरिवेक्षणले संगठनमा
कार्यकर्ताहरूको कामको नियमितता, प्रदर्शनको मूल्यांकन, प्रोत्साहन, र समस्या निवारणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
७) नेपाली संस्थाहरुमा देखापर्ने संचारका
अवरोधहरु के के हुन्? (What are the communication barriers
commonly seen in Nepalese organization?)
·
भाषाको अभाव: नेपाली संस्थाहरूमा विभिन्न भाषाका लोगहरूको उपस्थिति रहेको कारण
भाषिक समस्याहरू उत्पन्न हुन सक्छ। विभिन्न भाषाका लोगहरूको मध्ये संचारमा
असमर्थता भएको र संचारको सम्पर्कमा अस्पष्टता उत्पन्न हुन सक्छ।
·
संस्थागत संरचना: नेपाली संस्थाहरूमा संस्थागत संरचना र व्यवस्थापनमा गरिब
विशेषज्ञता रहेको कारण, अबश्य गतिशील संचारका लागि अवसरहरूको
अभाव हुन सक्छ। संस्थागत रूपमा संचारका लागि आवश्यक आधुनिक साधनहरूको प्रयोग नभएको
र संचार प्रक्रियाहरूमा देरी भएको पनि संचारमा अवरोध उत्पन्न हुन सक्छ।
८) गुणस्तर व्यवस्थापन भनेको के हो? (What is quality management?)
Ø गुणस्तर व्यवस्थापन वा गुणस्तर
प्रबन्धन भनेको विशेष विधिहरू र उपायहरू हुन् जसले संस्थानले उत्पादन, सेवा, वा कार्य प्रदान गर्दा गुणस्तरीय मानकहरू पूरा गर्न सक्दछ। यसले उत्पादन वा
सेवा निर्माण, संग्रहण, प्रक्रिया, उत्पादकता, वितरण, र प्रतिस्थापनका सम्पूर्ण
प्रक्रियाहरूमा मानकहरू लागू गर्न तथा प्रभावी ढंगले कार्यगरी बनाउने प्रणाली हो।
९) पारिवारिक व्यवसाय व्यवस्थापनको के
भुमिका रहन्छ ? (What is the role of family business management?)
Ø पारिवारिक व्यवसाय व्यवस्थापनमा
पारिवारिक संरचना, संबलता, संगठन र समन्वय
गर्ने, परिवारका सदस्यहरू बीचको सहयोग र सम्झौता गर्ने र कार्यक्षमता र विकास गर्ने
महत्वपूर्ण भूमिका रहेछ।
१०) आपूर्ति श्रृखला व्यवस्थापन भनेको के
हो? (What is supply chain management?)
Ø आपूर्ति श्रृखला व्यवस्थापन भनेको
उत्पादनबाट उत्पन्न भएको सामग्रीलाई अन्त्यस्तित्वसम्म पुग्न सम्मको प्रक्रिया र
उपरान्तको सामग्रीको प्रबन्धन हो।
११) एउटा व्यवसायीक पत्रको ढाँचा तत्वहरु
उल्लेख गर्नुहोस् । (Mention the components of structure of a business letter.)
एक व्यवसायिक
पत्रको ढाँचामा निम्नलिखित तत्वहरू उल्लेखित हुन्छन्
·
पत्रको शीर्षक (Letterhead)
·
तारिख (Date)
·
प्राप्तकर्ताको नाम र पता (Recipient's Name and Address)
·
विषय (Subject)
·
संदेश (Salutation)
·
मुख्य भाग (Body)
·
समाप्ति (Closing)
·
हस्ताक्षर (Signature)
समूह `ख´
संक्षिप्त उतरात्मक प्रश्नहरु / short answer
question
८x५=४०
१२) व्यवस्थापनलाई किन पेसाको रुपमा
लिइन्छ? स्पष्ट पार्नुहोस्। ( Why management
is considered as a profession ? Highlight.)
Ø व्यवस्थापनलाई पेसाको रुपमा लिने कारण
विवाद गरिएको छैन। यसले नै विशेष शिक्षा,
दक्षता, र अनुभवको
आवश्यकता राख्दछ र तपाईंको उद्यम, कार्यकुशलता, र व्यावसायिक नैतिकतामा आधारित अभ्यास र अध्ययनको अवसर प्रदान गर्दछ। यसैले
व्यवस्थापनलाई पेसाको रुपमा लिइन्छ। व्यवस्थापन पेसाको रुपमा लिइने अर्थ छ यसले
व्यवसायिक क्षेत्रमा एक पेसा रूपी नियमितता र नैतिकता प्रदान गर्दछ। यसका साथै, यसले पेसामा एक सामाजिक औद्योगिक मान्यता प्रदान गर्दछ जसले विभिन्न संगठनहरू
र समाजले व्यक्तिगतता र व्यवस्थापनको आधारहरू मान्यता दिन्छ। अधिकतर
व्यवस्थापकहरूले समाज, आर्थिक र राजनैतिक परिस्थितिहरूमा
सक्षमता र सहायता प्रदान गर्ने काम गर्दछन्। यसले व्यवस्थापनलाई एक पेसा रूपमा
प्रतिष्ठित बनाउँछ जो समृद्ध र विकसित समाजको निर्माणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने
छ।
१३) प्रशासकीय व्यवस्थापनका कुनै पाँचवटा
सिद्धान्तहरुको व्याख्या गर्नुहोस् । (Describe any five principles of
Administrative Management Theory.)
Ø प्रशासकीय व्यवस्थापनका कुनै पाँचवटा
सिद्धान्तहरू यसप्रकार छन्|
·
अधिकृतता सिद्धान्त (Authority
Principle): यस सिद्धान्त
अनुसार, प्रशासकीय व्यवस्थापनमा कर्तव्य र अधिकारको परिणामस्वरूप शासकीय अधिकारवाला
कम्तिमा एक व्यक्ति अनुसारित हुन्छ।
·
एकात्मता सिद्धान्त (Unity of Command
Principle): यस सिद्धान्त
अनुसार, कुनै कर्मचारीलाई एकै प्रबन्धक वा अधिकृतको नेतृत्वमा मात्र सम्बोधन
गर्नुपर्दछ, जसले कर्मचारीको गतिविधिको स्पष्टता र अनुशासनमा वृद्धि
गराउँछ।
·
व्यक्तिगत व्यवस्थापन सिद्धान्त (Personal
Management Principle): यस सिद्धान्त
अनुसार, प्रशासकीय व्यवस्थापनमा कर्मचारीहरूको भागीदारी, तालिम, र संघटनको महत्व थाहा पार्नुपर्छ।
·
व्यावसायिक योजना सिद्धान्त (Professional
Planning Principle): यस सिद्धान्त
अनुसार, उद्योगको उद्देश्यहरू, नीति र कार्यक्रमहरू एक योजनामा
स्पष्ट रूपमा प्रस्तुत गरिन्छ।
·
अनुशासन र शासकीय नियमितता सिद्धान्त (Discipline
and Scalar Chain Principle): यस सिद्धान्त अनुसार, कामकाजमा अनुशासन र स्वाभाविक
श्रेणीको अनुसारी काम गर्ने नियम हुन्छ। संगठनमा एकजुटता र श्रेणीको अनुसारी
संवाहना गराउँछ।
१४) निर्णय लिनु भनेको के हो? व्यवसायीक संस्थामा निर्णय लिनु किन
आवश्यक छ? (What is the decision making? Why decision making is important in
business firms?) (1+4)
निर्णय लिनु
भन्नाले कुनै प्रश्न, समस्या, वा परिस्थिति
बारे सोची, त्यसमा आधारित रूपमा एक ठानियो विचार गर्ने कार्य हो। यसले
संगठन या व्यक्तिको काम, उद्देश्य र लक्ष्यको दिशामा स्पष्टता
ल्याउँछ।
व्यवसायीक
संस्थामा निर्णय लिनेको अर्थ छ नयाँ प्रस्तावना, समस्याहरूको
समाधान, निर्णय लिने प्रकृया, र उद्देश्यहरूमा स्पष्टता ल्याउनु
पर्छ। यसका अलावा, व्यवसायीक संस्थामा निर्णय लिनु
प्रशासनिक कार्यको महत्वपूर्ण एउटा हिस्सा हो। धेरै परिस्थितिहरूमा, संस्थाले प्रतिस्पर्धात्मक फायदा प्राप्त गर्नका लागि यो अत्यन्त आवश्यक छ।
यसले उत्पादन, बिक्री, वित्त, र संसाधन
विनियोजनमा सहयोग गर्ने उपायहरू खोज्न मद्दत पुर्याउँछ। व्यवसायीक संस्थामा निर्णय
लिनु पर्ने कार्यक्रमहरूमा सही विश्लेषण,
अध्ययन, र समीक्षा शामिल
हुन्छन्, जसले संस्थाले ठूलो औद्योगिक परिस्थितिमा पनि ठूलो सफलता प्राप्त गर्न मद्दत
पुर्याउँछ।
अथवा
योजना प्रक्रिया चरणहरुको व्याख्या
गर्नुहोस् ।
(Describe the steps of planning process.)
Ø योजना प्रक्रियामा सामान्यत: पाँच
चरणहरू छन्।
·
पहिलो, संगठनको लक्ष्यहरू र उद्देश्यहरू स्पष्टीकरण गरिन्छ। यसमा, संस्थाले के प्राप्त गर्न चाहने छ,
कस्तो समृद्धि चाहिएको छ, र कस्तो समाधान हुनु पर्दछ भन्ने ठानिन्छ।
·
दोस्रो, विभिन्न विकल्पहरूको विश्लेषण गरिन्छ। यो लक्ष्यहरू र
प्राथमिकताहरू संगठनको संचालनमा कसरी प्रभावित हुनेछ भन्ने विवेचना गर्दछ।
·
तेस्रो, प्राथमिक निर्णयहरू लिन्छ। यसमा, संगठनले कुनै निश्चित योजना, नीति, र कार्यक्रमहरू
अवलोकन गर्दछ र उनलाई ठान्नुपर्ने निर्णय लिन्छ।
·
चौथो, योजना विमार्जन गरिन्छ। यसमा, निर्णय गरिएको कामको नतिजाको परिणाम र
अवलोकन गरिन्छ, र आवश्यकता अनुसार योजनाहरूमा परिवर्तन गरिन्छ।
·
अन्तिम रूपमा, योजना अनुगमन गरिन्छ। यसमा, के संगठनले अर्थात, के संचालन गरिरहेको छ, र कस्ता प्रक्रियाहरू उपयुक्त छन् भन्ने अध्ययन गरिन्छ। अनुगमन द्वारा, योजनाहरूको सफलता र असफलता प्राप्ति हुने कारणहरू वा अवस्था विश्लेषण गरिन्छ।
१५) व्यवसायिक संस्थामा प्रयोग गर्न
सकिने विभागीयकरणका कुनै दुई अाधारहरु सचित्र प्रस्तुत गर्नुहोस् (Suggest any two
bases of departmentation with diagram that can be used in business
organizations.) (2.5+2.5)
व्यवसायिक संस्थामा प्रयोग गर्न सकिने
विभागीयकरणका दुई मुख्य अधारहरू छन्: कार्यकलाप आधारित विभागीयकरण र उत्पादन
आधारित विभागीयकरण।
·
कार्यकलाप आधारित विभागीयकरण:
यसमा, संस्था विभिन्न कार्यकलापहरूको आधारमा विभाजित हुन्छ। उदाहरणका लागि, एक व्यवसायिक संस्थाले विपणन, वित्त, मानव संसाधन, उत्पादन, र गुणस्तर नियन्त्रण कार्यकलापहरूमा विभाजित हुन सक्छ।
त्यस्तै, यदि हालका व्यावसायिक संस्था विभागीयकरण गर्दै छ, त्यो विपणन विभाग, उत्पादन विभाग, वित्त विभाग, र मानव संसाधन विभागका रूपमा होस्।
·
उत्पादन आधारित विभागीयकरण:
यस आधारमा, संस्था विभिन्न उत्पादन या सेवाहरूको आधारमा विभाजित हुन्छ।
उदाहरणका लागि, एक उत्पादक संस्थाले अलग-अलग उत्पादहरूको लागि अलग-अलग
विभागहरू बनाउन सक्छ। यसमा, विभागहरू प्रदान गरिएको उत्पादन या
सेवाहरूको प्रकारमा विभाजित हुन्छ।
दोस्रो छायांकनमा, कार्यकलाप आधारित विभागीयकरणको एक उदाहरण र उत्पादन आधारित विभागीयकरणको एक
उदाहरण प्रस्तुत गरिएको छ। यी दुई आधारहरूले संस्थाको सुचारु तथा प्रभावी संचालन
सुनिश्चित गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
१६) नेपाली व्यवस्थापकहरुका लागि चाहिने
नेतृत्व गुणहरुको पहिचान र वर्णन गर्नुहोस् । (identify and explain the leadership qualities
required for Nepalese managers.)
Ø नेपाली व्यवस्थापकहरूका लागि आवश्यक
नेतृत्व गुणहरूमा केहि मुख्यतः शामिल छन्:
·
समर्थ नेतृत्व (Competent
Leadership): एक अच्छा नेतृत्व
योजनाको निर्माण, कर्मचारीहरूको प्रेरणा, र संस्थाले उत्पादन र सेवा मा यथायोग्यताको अधिकारी चयन गर्न प्रेरित गर्छ।
·
संघर्षशीलता (Resilience): व्यवसायमा संघर्षशील नेतृत्वले
विभिन्न समस्याहरूको सामना गर्न तयार रहन्छ र कठिनाइहरूलाई समाधान गर्नका लागि
सक्रिय रहन्छ।
·
संवेदनशीलता (Empathy): एक अच्छा नेतृत्व संवेदनशील रहनुपर्छ, जसले कर्मचारीहरूको भावनाहरू र समस्याहरू सम्झन गर्न सक्षम हुन्छ।
·
नेतृत्व विकास (Leadership
Development): अच्छा नेतृत्व नै
उत्पन्न नहुन्छ, यसलाई विकास गर्नुपर्छ। नेपाली व्यवस्थापकहरूले नैतिकता, उत्साह, र अध्ययन गर्नका लागि संघर्ष गर्न प्रेरित गर्नुपर्छ।
·
संघटकता (Organizational Skills): समृद्ध नेतृत्वले संगठनका सबै
क्षेत्रहरूमा नियमितता, संघटन, र समन्वयको
व्यवस्था गर्छ।
नेपाली
व्यवस्थापकहरूले उपरोक्त गुणहरूको समूही रूपमा प्रयोग गर्नेछन् भनेर निश्चित छ। यी
गुणहरूले उनीहरूलाई संघर्ष गर्न, संगठन संघटन गर्न, र अन्यहरूको प्रेरणा गर्न प्रेरित गर्छ।
१७) नियन्त्रण गर्नु भनेको के हो? यसको महत्त्वबारे वर्णन गर्नुहोस् । (What is
controlling? Explain the importance of controlling.)
Ø नियन्त्रण गर्नु भनेको संगठनले स्थिति
वा प्रक्रियाहरूको प्रबन्ध गर्न, संरचना बनाउने, र विविध प्रणालीहरूमा परिणाम सिधै सामायिक गर्ने उपाय हो। यसले कर्मचारीहरूलाई
उत्पादन, गुणस्तर, र सेवा मान्यतामा अधिकारी हुने अवस्था बनाउँछ। नियन्त्रणले संगठनमा
आवश्यक चुनौतीहरूको सामना गर्न र संघटन र संरचना को गति र दिशालाई समायोजन गर्न
प्रेरित गर्दछ। यसले नियमित अवलोकन र पुनरावलोकनको माध्यम रहेको बताउँछ।
नियन्त्रणको महत्त्व अनेक कारणबाट हुन्छ, जसमा:
·
समृद्ध नियन्त्रणले कर्मचारीहरूको कामको गुणस्तर बढाउँछ र अधिकारी हुने अवस्था
बनाउँछ।
·
नियन्त्रणले अनुरूप लक्ष्यहरूमा प्राप्ति गर्न उद्योगको गति र दिशा मा
निर्देशन प्रदान गर्दछ।
·
यसले अवस्थाहरू र प्रक्रियाहरूको अनुकूलन र समायोजन गर्दछ, जसले संगठनको कार्यक्रम र नीतिहरूमा समायोजन र समर्थन प्रदान गर्दछ।
·
नियन्त्रणले अनुशासन, शान्ति, र संघर्ष सिद्ध
गर्न प्रेरित गर्दछ।
संगठनमा नियन्त्रण गर्नु प्रमुख छ,
कारण यसले संगठनको समृद्धि, स्थिरता, र सफलता मा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने छ।
१८) द्वन्द्वका स्रोतहरु के के हुन? संस्थामा उत्पन्न हुने द्वन्द्वका
तहहरुबारे वर्णन गर्नुहोस् । (What are the sources of conflict ? Explain the levels
of conflict in organization.)
Ø
द्वन्द्वका स्रोतहरू:
·
विभिन्न हित र अनित्यता: अलग-अलग कर्मचारीहरूले स्वत:स्फूर्ति भएको समयमा
विभिन्न हितहरू र लक्ष्यहरू अनुभव गर्छन्,
जसले द्वन्द्वको स्रोत हुन्छ।
·
संस्थानिक संरचना: संगठनमा निर्धारित संरचना, प्रक्रिया, र व्यवस्थाहरू द्वन्द्वको मुख्य स्रोतहरू हुन सक्छ।
·
सामाजिक असन्तुलन: संगठनमा कर्मचारीहरूको सामाजिक, धार्मिक, र सांस्कृतिक भेदभाव रहेको देखा पर्छ, जसले द्वन्द्वको कारण बन्छ।
·
सामूहिक साधारणता: केहि कर्मचारीहरूले सामूहिक रूपमा अनुभव गरेको भेदभाव, अधिकार, र संघर्ष सामूहिक द्वन्द्वको स्रोत हुन सक्छ।
संगठनमा उत्पन्न हुने द्वन्द्वका तहहरू:
·
व्यक्तिगत द्वन्द्व: यसमा दोस्रो कर्मचारीको समर्थन वा प्रेरणा, कामको असंतुलन, र क्षेत्रमा विभिन्नता समावेश हुन्छ।
·
सामूहिक द्वन्द्व: समूह वा टोलीको बीच विवाद, सम्मेलन, व्यापार, र संघर्ष यस तहको उदाहरण हुन्।
·
संगठनिक द्वन्द्व: यसमा विभिन्न संगठन खात्ती, निर्देशन, नीति, र प्रक्रिया हुने देखा पर्छ।
यी तहहरूले
संगठनमा उत्पन्न हुने द्वन्द्वको विविध स्तरहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। उच्च
स्तरको द्वन्द्वले संगठनको कामको प्रभाव गर्न सक्छ, जबकि निम्न
स्तरको द्वन्द्वले संगठनको कार्यक्रममा संघर्ष प्रस्तुत गर्छ।
अथवा
प्रतिभा व्यवस्थापनको अर्थ दिदै यसको
महत्त्वबारे प्रकाश पार्नुहोस। (Give the meaning of talent management and highlight is
importance.)
Ø प्रतिभा व्यवस्थापन भनेको संगठनमा प्रतिभावान कर्मचारीहरूको पहिचान, चयन,
विकास, प्रबर्धन, र प्रतिफलनका
प्रक्रिया हो। यसले संगठनले उत्कृष्टता प्राप्त गर्न र अपनो स्थिरताको निर्माण
गर्ने क्रममा प्रतिभावान कर्मचारीहरूको उपयोग गर्दछ।
Con….
प्रतिभा
व्यवस्थापनको महत्त्व:
· प्रतिभा व्यवस्थापनले संगठनमा प्रतिभावान कर्मचारीहरूको पहिचान गर्न प्रेरित
गर्दछ,
जसले संगठनले अग्रणी प्रतिष्ठान प्राप्त गर्न सक्ने छ।
· यसले कर्मचारीहरूको संघर्षशीलता, सहयोग, र विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ, जसले संगठनको क्षमता
र दक्षतामा वृद्धि गर्दछ।
· प्रतिभा व्यवस्थापनले संगठनमा कर्मचारीहरूको विकास र संगठनले पर्याप्त
प्रतिस्पर्धा र संघर्ष कार्यक्रमहरू अनुभव गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
· संगठनले प्रतिभावान कर्मचारीहरूलाई त्यसको कुनै पनि अवस्थामा नियुक्ति, प्रोत्साहन, र पुरस्कार प्रदान गर्न सक्छ, जसले उनीहरूलाई संगठनमा अग्रसर राख्न मद्दत पुर्याउँछ।
समाग्रीः प्रतिभा व्यवस्थापनले संगठनले प्रतिष्ठा, उत्पादकता, र स्थायित्वको निर्माण गर्दछ, जसले उसलाई अनुकूल बनाउने कार्यक्रम गर्दछ र उत्कृष्टता र प्रदर्शनमा संशोधन
गर्दछ।
१९) सामानको मुल्य, भुक्तानी तथा डेलिभरीको शर्तहरुबारे
अन्नपूर्ण कम्पनी, पोखराको नाममा
अंग्रेजीमा एउटा सोधपुछ पत्रको मस्यौदा तयार गर्नुहोस् । (Draft an enquiry
letter in English to annuputna company, Pokhara asking price, terms of payment
and delivery of goods.)
Ø
[Your Name]
[Your Address]
[City, State, ZIP Code]
[Your Email Address]
[Your Phone Number]
[Date]
Annapurna Company
[Address]
Pokhara, Nepal
Dear Sir/Madam,
I am writing to inquire about the pricing, payment terms, and
delivery conditions for your products. I am particularly interested in [specify
the product or products you are interested in].
Could you please provide me with the following information:
Price: What is the current price of the [product]?
Terms of Payment: What are the payment terms available? Do you
accept payment through bank transfer, credit card, or other methods?
Delivery: What is the estimated delivery time for the ordered
goods? Do you offer any delivery options or services?
Additionally, if you have any catalogs or product brochures
available, I would appreciate it if you could send them along with the
requested information.
Please let me know if there are any other details or
requirements I need to consider.
Thank you for your attention to this matter. I look forward to
your prompt response.
Sincerely,
[Your Name]
समूह`ग´ (Group `C´)
बिस्तृत उत्तरात्मक प्रश्नहरु/ Long answer question
३x८=२४
२०) अधिकारको प्रभावकारी प्रत्यायोजनका
चुनौतिहरु पत्ता लगाउनुहोस्। साथै अधिकारको प्रभावकारी प्रत्यायोजनका
मार्गदर्शनहरुका बारेमा सुझाव दिनुहोस्।(Explore the challenges for effective
delegation of authority. Also suggest the guidelines for effective delegation
of authority.)
Ø अधिकारको प्रभावकारी प्रत्यायोजनमा सामान्यतया धेरै चुनौतिहरू देखिन्छन् जुन
यसको ठीक रुपमा अनुकूलन नभएकाले प्रभावकारी नहुन सक्छ।
· विश्वासको अभाव: अधिकार प्रत्यायोजनमा विश्वास कम भएमा, अधिकार प्रभावकारी हुन सक्दैन। यसले अधिकारको प्रत्यायोजनमा कठिनाइ पैदा
गर्दछ।
· नियन्त्रण गुमाउनु: अधिकारको प्रत्यायोजनले नियन्त्रण गुमाउँदा, प्रबन्धकहरू संगठनलाई समान्थन गर्न अवाञ्छित समस्याहरू उत्पन्न गर्न सक्छन्।
· अस्पष्टता: प्रत्यायोजित कामको अपेक्षाहरू स्पष्ट नभएकोमा, अधिकारको प्रत्यायोजनमा अस्पष्टता र गलत समझले आउटाइ समस्या गर्न सक्छ।
· कर्मचारीहरूको अपूर्ण प्रशिक्षण: प्रत्यायोजित कामको अपेक्षाहरूको पूरा
नभएकाले,
कर्मचारीहरूले काम सम्पादन गर्नमा कठिनाइ महसूस गर्दछन्।
· गलतीको डर: प्रबन्धकहरू अधिकार प्रत्यायोजनमा गलती हुनेको भयमा अधिकार
प्रत्यायोजन गर्न अलग गर्न सक्छन्।
अधिकारको प्रभावकारी
प्रत्यायोजनका लागि उपयुक्त मार्गदर्शनहरू पनि छन्:
· उद्देश्यहरू र अपेक्षाहरूको स्पष्टीकरण: काम प्रत्यायोजन गर्दा, उद्देश्यहरू र अपेक्षाहरू स्पष्ट रूपमा जानकारी दिन आवश्यक छ।
· सहि व्यक्ति छनौति: प्रत्यायोजन गर्दा, सही व्यक्ति छनौति
गर्ने काम गर्ने जरुरी छ।
· पर्याप्त प्रशिक्षण र समर्थन: काम प्रत्यायोजन गर्दा, कर्मचारीलाई पर्याप्त प्रशिक्षण र समर्थन प्रदान गर्न सक्ने प्रणाली बनाउनै
पर्छ।
· जिम्मेवारीको पुष्टिकरण: कामको विवरण, जिम्मेवारीहरू, र उनको जिम्मेवारीको पुष्टिकरण गर्नै पर्छ।
· उत्साहित र परिपूर्ण रूपमा आज्ञापालन: अधिकार प्रत्यायोजन गर्दा, कर्मचारीलाई उत्साहित गर्न र उनीहरूलाई परिपूर्ण रूपमा आज्ञापालन गर्नै पर्छ।
· प्रतिकूलताहरूको प्रबन्धन: यदि कुनै समस्या उत्पन्न भए, त्यसलाई समाधान गर्न र समस्यालाई सिधै सामाधान गर्ने प्रक्रियाहरू पनि
बनाउनुपर्छ।
यी सुझावहरूको अनुसरण गर्दा, संगठनले अधिकारको प्रभावकारी प्रत्यायोजन गर्न सक्छ र उसको सफलता प्राप्त गर्न
सक्छ।
अथवा
संगठन गर्ने कार्यका प्रमुख चालकहरु के
के हुन? उदाहरणसहित प्रत्येकको व्याख्या गर्नुहोस्
। (What are the main drivers of organizing
function? Describe each of them with suitable examples.)
Ø
संगठन गर्ने कार्यका प्रमुख चालकहरू निम्नलिखित हुन्:
·
उत्कृष्टता र प्रभावकारिता (Efficiency and Effectiveness): संगठनले उत्कृष्टता र प्रभावकारिता लक्ष्यहरू पूरा गर्नका लागि कार्यालयहरू, विभागहरू, र व्यक्तिगत
कर्मचारीहरूलाई उचित ढंगले संगठित गर्न प्रेरित गर्दछ। उदाहरणका रूपमा, एक उत्पादक कम्पनीले विभागीय संगठन गर्न सक्षम भएमा, तिनीहरूले उत्पादन प्रक्रिया सुनिर्देशित र अपर्याप्तता कम
गर्न सक्छन्।
·
अधिकार र प्रतिबद्धता (Authority and Responsibility): संगठनले अधिकार र प्रतिबद्धता प्रणाली तयार गर्नका लागि आवश्यकता हुन्छ।
अधिकारको स्वीकृति देखिएको कार्यालयमा, कर्मचारीहरूले स्वत:ले निर्धारित गरेका कार्यहरू निष्पादन गर्न अधिकार प्राप्त
गर्दछन्। उदाहरणका रूपमा, एक विभागको प्रमुखले केही
निर्देशन दिएमा, तिनीहरूले तिनीहरूका अधिकारको भीत्र
निर्दिष्ट कार्यहरू सम्पादन गर्न प्रतिबद्ध हुन्छन्।
·
उत्पादन र प्रबन्धन (Production and Management): संगठनले कार्यप्रवृत्तिको उत्पादन र प्रबन्धनको निर्देशन गर्दछ। उदाहरणका
रूपमा, एक उत्पादक कम्पनीले तिनीहरूको उत्पादनको प्रक्रियाहरूलाई
संगठित गर्दछ र प्रबन्धन गर्दछ।
·
वित्तीय व्यवस्था (Financial Management): संगठनले वित्तीय व्यवस्था निर्धारित गर्दछ र तिनीहरूले वित्तीय संस्थापन र
सम्प्रेषण गर्दछ। उदाहरणका रूपमा, एक वित्तीय विभागले बजेट
तयार गर्दछ, वित्तीय रिपोर्ट तयार गर्दछ, र निर्णयको निर्माणमा सहायता गर्दछ।
यी चालकहरूले
संगठनले तत्कालै समस्याहरूलाई पहिचान गर्न र समाधान गर्न मद्दत गर्दछन् र उसले
आफ्नो लक्ष्यहरू साध्य गर्नका लागि संगठनलाई मार्गदर्शन प्रदान गर्दछन्।
२१) हर्जवर्गको द्वयात्मक तत्व
सिद्धान्तको आलोचनात्मक समीक्षा गर्नुहोस् । मास्लोको सिद्धान्त भन्दा यो
सिद्धान्त के अर्थमा फरक छ? (Critically examine the Herzberg Dual
Factor Theory of Motivation. In what respect it differs from Maslow’s Theory?)
Ø हर्जवर्गको द्वयात्मक तत्व सिद्धान्त
(Herzberg's Two-Factor Theory) मनोबल प्रेरणा सिद्धान्तको एक
उपन्यासत्मक निरूपण हो जुनले व्यक्तिहरूलाई प्रेरित र प्रेरित नबान दुवै प्रकारको
कारकहरू (factors) द्वारा प्रभावित हुन्छ। यस
सिद्धान्तमा, विभिन्न कारकहरूले व्यक्तिहरूको कार्यक्षमता र संतुष्टिलाई
प्रभावित गर्दछ।
हर्जवर्गको द्वयात्मक तत्व सिद्धान्तमा,
"उत्कृष्टता कारकहरू"
र "प्रभावित कारकहरू" दुवै प्रमुख तत्वहरू हुन्छन्। उत्कृष्टता कारकहरू
जसले प्रेरणा र उत्साह बढाउँछ भने,
प्रभावित कारकहरू जसले निरुत्साहित
गर्दछ र अभावको अनुभव गराउँछ। यस सिद्धान्तमा,
उत्कृष्टता कारकहरूले अभिलाषा र
संतुष्टिको आधारमा काम गर्ने व्यक्तिहरूमा प्रेरितता पूजा गर्दछ, जबकि प्रभावित कारकहरूले काम गर्ने व्यक्तिहरूलाई आत्मसंतुष्टि नहुने
पर्याप्तता दिन्छ।
मास्लोको सिद्धान्त (Maslow's Theory) पनि मनोबल प्रेरणा सिद्धान्त हो, तर यसमा मुख्य भिन्नता छ। मास्लोको सिद्धान्तमा, मानवको आवश्यकता
र सन्तुष्टिका आधारमा विभिन्न स्तरहरूमा व्यक्तित्विक विकासको प्रक्रिया वर्णन
गरिएको छ। यसको अर्थ सिद्धान्त खुलाएर,
प्रेरित हुने कारणहरूलाई व्यक्तिगत
विभिन्नतामा विभाजित गरिएको छ। अर्को बिन्दुमा,
हर्जवर्गको द्वयात्मक तत्व
सिद्धान्तले कार्य सम्बन्धी व्यक्तिहरूको अनुभव र कार्यक्षमता विकासको प्रक्रियामा
ध्यान दिएको छ।
सारांशतः, हर्जवर्गको द्वयात्मक तत्व सिद्धान्तमा प्रेरित हुने तथा
प्रेरित नहुने प्रमुख कारकहरूको अन्वेषण गरिएको छ, जबकि मास्लोको सिद्धान्तमा
मानवको आवश्यकता र सन्तुष्टिको आधारमा विभिन्न स्तरहरूमा व्यक्तित्विक विकासको
प्रक्रिया वर्णन गरिएको छ।
२२) एउटा कोल्डस्टोरेज फर्मको
परामर्शदाताको हैसियतले प्रमुख पक्षहरु समेटेर एउटा व्यवसायिक योजना तर्जुमा
गर्नुहोस्।
(As a consultant of a cold storage firm, formulate a business plan
incorporating major aspects.)
Ø ठूलोबारे परिचय (Executive Summary): हाम्रो कोल्डस्टोरेज फर्मले शीत भण्डारण सेवा प्रदान गर्ने
ब्यापारिक योजना बनाएका छ। हाम्रो लक्ष्य हो ग्राहकहरूलाई उत्कृष्ट शीत भण्डारण
सेवा प्रदान गर्नु, जसले उनीहरूको भण्डारण आवश्यकताहरू
पूरा गर्ने गर्दछ। हाम्रो कोल्डस्टोरेजले उत्कृष्ट सेवा, सुरक्षा, र समयमै प्रस्तावित मूल्यमा उत्कृष्टता प्रदान गर्दछ।
हाम्रो योजना भविष्यको वृद्धि र समृद्धिको दिशामा हाम्रो समेत गरेको छ।
व्यवसायको विवरण
(Business Description): हाम्रो कोल्डस्टोरेजले सम्पूर्ण शीत भण्डारण सेवा प्रदान
गर्दछ। हामी खासै भोजन सामग्री, फल, सब्जीहरू, डेयरी उत्पादनहरू, औषधीय औषधिहरू, र अन्य शीत भण्डारण आवश्यकताहरूको भण्डारण गर्नुहुन्छ। हाम्रो कोल्डस्टोरेजले
उत्कृष्ट सुरक्षा व्यवस्थापन, नियमित मॉनिटरिङ र क्वालिटी नियन्त्रण
गर्दछ।
विपणन र बजार
विश्लेषण (Marketing and Market
Analysis): हाम्रो उत्पादन
बजारमा एक्स्पोर्ट, इम्पोर्ट, बिग बाजार, खुच्चित परिवहन,
रेस्टुरेन्ट, होटेल, औषधिक कम्पनीहरू र अन्य उत्पादन समूहहरूलाई लक्षित गर्दछ।
हाम्रो विपणन योजना भिन्न सामग्रीहरूको विशिष्ट भण्डारण आवश्यकताहरू अनुसार तयार
गरिएको छ।
उत्पादन
प्रक्रिया र सामग्री (Production
Process and Materials): हाम्रो कोल्डस्टोरेजले उत्कृष्ट भण्डारण सेवा प्रदान गर्ने उत्कृष्ट
सामग्रीहरू र प्रविधि प्रयोग गर्दछ। हाम्रो व्यवस्थापनले योजनाको समयमा सम्पन्न
गर्दछ भण्डारण प्रक्रिया र भण्डारण सामग्रीहरूलाई सुनिर्देशित गर्दै।
वित्तीय योजना (Financial Plan): हाम्रो वित्तीय योजनामा उत्कृष्टता, अनुकूलता, र सम्मानितताको अनुसन्धान गरिएको छ। हाम्रो आर्थिक योजना
आफ्नो श्रम, समय, र सामग्रीहरूमा प्रतिबद्धता र
अभिबृद्धि गर्ने गर्दछ।
कार्यक्रम र
अनुसन्धान (Schedule and Research): हाम्रो योजना आफ्नो कार्यक्रम र
अनुसन्धानको आधारमा अनुसन्धान गरिएको छ। हाम्रो व्यवस्थापनले समयमा पूरा गर्न
सम्भावनाका साथै नविनतम प्रवृत्तिहरू र प्रयोगशीलताहरू अध्ययन गरिएको छ।
संचालन योजना (Operational Plan): हाम्रो संचालन योजना सुनिर्देशित विधि, नियमितता, र सजिलै संचालन गर्ने गरिएको छ। हाम्रो कोल्डस्टोरेजले
उत्कृष्ट भण्डारण सेवा प्रदान गर्नका लागि नविनतम प्रविधि र विधि प्रयोग गरिएको छ।
सम्पर्क (Contact): हाम्रो कोल्डस्टोरेजको अधिक जानकारी र बुकिङ गर्न राजेश
श्रेष्ठ, संचालक, फोन नम्बर: ९८१२३४५६७८,
इमेल: rajesh@example.com, वेबसाइट: www.coldstorage.com.np।
Subscribe ‘MASK
BOY’ youtube Channel
‘All The Best’
No comments:
Post a Comment