NEB-GRADE
XII
2080/2081
(2023/2024)
Instructional
pedagogy and Evaluation
YOUTUBE- MASK BOY Time : 3hrs
Attempt all questions
Full
Marks : 75
(विधार्थीहरुले सकेसम्म
आफ्नै शब्दमा उत्तर दिनुपर्नेछ । दायाँ किनारामा दिएको अङकले पुणाङ्क जनाउदँ छ।) {Candidates are required to give their answers in their own
words as far as practicable. The figures in the margin indicate full marks}
समूह `क´ (Group A)
अति
संक्षिप्त उतरात्मक प्रश्नहरु ११x१= ११
१) शिक्षण विधिको कुनै एक परिभाषा उल्लेख
गर्नुहोस । State the any one
definition of pedagogy.
Ø
"शिक्षक र शिक्षार्थीको बीचको
अन्तरसम्बन्धलाई संरचित गर्ने तथा शिक्षार्थीहरूको लागि शिक्षा प्रक्रिया विकास
गर्ने विधि र व्यवस्थापनलाई 'शिक्षण विधि' भनिन्छ।"
२) शिक्षण र शैक्षणिक बिचको कुनै एक भिन्नता
उल्लेख गर्नुहोस्।
Mention any one
difference between instruction and teaching.
·
शिक्षण: शिक्षार्थीहरूलाई नयाँ ज्ञान, कौशल र अनुभव
दिने विधि हो।
·
शैक्षणिक: यसले छात्रहरूलाई त्यस्तै ज्ञान, कौशल र अनुभव
प्राप्त गर्न दिन्छ जसले उनीहरूको विकासमा सहयोग पुर्याउँछ।
३) विधार्थीको सिकाइ अवस्थाको अध्ययन गरि सिकाइ
सुधारको योजना तयार गर्न तपाई कस्तो मुल्यांकनलाई प्रयोग गर्नुहुन्छ। What types of Evaluation will you apply to
make a plan for the improvement of student’s learning on the basis of student’s
learning status.
Ø विधार्थीको सिकाइ
अवस्थाको अध्ययन गरेर सिकाइ सुधारको योजना तयार गर्नका लागि तपाईं निम्नलिखित
प्रकारको मूल्यांकन प्रयोग गर्न सक्नुहुनेछ:
·
प्रारंभिक मूल्यांकन
·
नियमित मूल्यांकन
४) मनोकृयत्मक क्षेत्र अन्तरगतका विभिन्न तहहरुको
सुचि तयार गर्नुहोस्। Make a list of different levels under the
psychomotor domain.
Ø मनोकृयत्मक
क्षेत्रको विभिन्न स्तरहरूको सूची:
·
प्रारम्भिक स्तर
·
मध्यम स्तर
·
उच्च स्तर
·
अत्यधिक स्तर
५) रमिताले बिधार्थीले प्राप्त गरेको अङ्कको
आधारमा उसलाई कक्षा वृद्धि गर्ने वा नगर्ने भनी निर्णय लिन्छिन। उनको मुल्यांकनलाई
कस्तो मुल्यांकन भनिन्छ? Ramita
decided whether promote the grade or not on the basis of student’s achievement.
What type of evaluation did she follow?
Ø
Ramita बिधार्थीको
प्राप्त अंकको आधारमा उनलाई कक्षा वृद्धि गर्ने वा नगर्ने निर्णय लिन्छिन्। यसलाई
"सम्पादनात्मक मूल्यांकन" (Summative
Assessment) भनिन्छ। यो प्रक्रिया विशेष परीक्षाहरूको आधारमा
शिक्षार्थीको ज्ञान, कौशल, र शिक्षाको संप्रेषणको मूल्यांकन गर्दछ। यसले
आधिकारिक रूपमा बिद्यार्थीको शैक्षिक प्रगति निरिक्षण गर्दछ र कक्षामा उनीहरूको
स्थिति निर्धारित गर्दछ। यसले शिक्षार्थीलाई परिणाममा आधारित स्थितिमा स्थायी
वृद्धि गर्ने वा नगर्ने निर्णय गर्नमा मद्दत पुर्याउँछ।
६) विशिष्टिकरण तालिका तयार गर्नुका कुनै एक
उदेश्य उल्लेख गर्नुहोस् ।
state one objective of preparing specification grid.
Ø
विविध विकल्पहरूको तुलनात्मक मूल्यांकन गर्न, जसले उत्पादन वा
सेवाहरूको विभिन्न पहलुहरूको तुलना गर्न मद्दत गर्छ।
७) उत्तरकुञ्जिकाको प्रयोगबाट हुने कुनै एक फाइदा
उल्लेख गर्नुहोस्। Mention any one
advantage of using scoring key.
Ø
उत्तरकुञ्जिका प्रयोग गर्दा एकै
विद्यार्थीहरूको उत्तरहरूलाई समान गर्न सहज बनाउने फाइदा छ। यसले विद्यार्थीहरूको
प्रतिस्पर्धा निष्क्रिय र समान रूपमा मूल्यांकन गर्न सहज बनाउँछ।
८) विधार्थीमा अाशातीत सिकाइ उपलब्धिको विकास
भएको वा नभएको अवलोकन गरि मुल्यांकन गर्न श्रेणी मापनलाइ कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ? To find out whether the expected learning
outcomes have achieved or not, how rating scale can be used ?
Ø
अाशातीत सिकाइ उपलब्धिको विकास भएको वा नभएको
अवलोकन गर्दा, श्रेणी मापनले एक प्रभावी उपाय हो सक्छ। यसमा, विधार्थीहरूको
कौशल, ज्ञान, र अन्तर्दृष्टि जस्ता
पहलुहरूको मूल्यांकन गरिन्छ। रेटिंग स्केल प्रयोग गर्दा, विद्यार्थीहरूको
कौशल, ज्ञान र कौशलको स्तरलाई निरूपण गर्न अलग-अलग अंक वा
रेटिंगहरू प्रयोग गरिन्छ। यसले शिक्षाको परिणामहरूलाई मूल्यांकन गर्न सहज बनाउँछ र
अधिक सामग्री उपलब्ध गराउँछ।
९) विधार्थीको कस्तो ब्यवहारको मुल्यांकन गर्नको
लागि रुजु सुचिको प्रयोग गरिन्छ?
What type of behaviour of students can be evaluate by using check list?
Ø
चेकलिस्ट प्रयोग गर्दा विधार्थीको विभिन्न
प्रकारको व्यवहारहरूको मूल्यांकन गर्न सकिन्छ। उदाहरणका रूपमा, शैक्षिक व्यवहार, सहभागिता, शिक्षाको अनुसार
व्यवहार, कक्षामा सामायिक व्यवहार, पाठक्रिया, सबैका साथै पुस्तकहरू र उपकरणहरूको उपयोग, तालिम, आदि। यसले
शिक्षकलाई विद्यार्थीको स्थिति र प्रदर्शनको निरीक्षण गर्न मद्दत गर्दछ।
१०) निरन्तर मुल्यांकन पद्धति अन्तरगतका तत्वहरुको
सुची बनाउनुहोस्। Make a list of the
components of CAS.
Ø
निरन्तर मुल्यांकन पद्धति (Continuous Assessment System - CAS) अन्तरगतका
तत्वहरुको सुची यस्तो हुन सक्छ:
·
पाठ्यक्रम विकास
·
शिक्षक
तथा शिक्षा प्रणालीको तयारी
·
पाठ्यक्रम अनुसन्धान र उत्तराधिकारी अनुसन्धान
·
विद्यार्थीको मूल्यांकन
·
परिणामको प्रकटीकरण
·
शैक्षिक प्रशिक्षण
११) मानौ तपाईं आधारभुत तहमा अध्यापन गराउने
शिक्षक हुनुहुन्छ । तपाईंले कक्षा पाँचका विध्यार्थीहरुलाई परियोजना कार्य दिनु छ।
सामाजिक विषयमा परियोजना कार्यका लागि उपयुक्त हुने कुनै एक उदाहरण लेख्नुहोस्। Suppose you are a teacher. You have to give
project for the student of class five in social studies. State an appropriate
example of project work.
Ø
उदाहरणको रूपमा, कक्षा पाँचका विद्यार्थीहरूलाई "मेरो
गाउँ" नामक परियोजना गर्नका लागि प्रेरित गर्न सक्छु। यस परियोजनामा
विद्यार्थीले आफ्नो गाउँको इतिहास, भूगोल, सांस्कृतिक परंपरा, आर्थिक स्थिति, र गाउँका प्रमुख समस्याहरूको अध्ययन गर्नेछन्।
विद्यार्थीले गाउँमा बसोबास गर्ने लोगहरूका संख्या, उद्योग र व्यापार, धर्म, भाषा, र सांस्कृतिक आयामहरूलाई पनि अध्ययन गर्नेछन्।
यस परियोजनामा विद्यार्थीहरूले आफ्नो गाउँको बारेमा प्रदर्शनी, पोस्टर, रिपोर्ट, र अन्य प्रकारका प्रतिष्ठानका माध्यमबाट
प्रस्तुति गर्नेछन्।
समूह`ख´
(संक्षिप्त
उत्तरात्मक प्रश्नहरु/ Short
answer question ८x५=४०
१२) वार्षिक कार्ययोजना तयार गर्ने विधि उल्लेख
गर्नुहोस् । State the method
of preparing annual work plan.
Ø वार्षिक
कार्ययोजना तयार गर्नका लागि निम्नलिखित विधि अनुसरण गर्न सकिन्छ:
·
लक्ष्यहरूको परिभाषा: पहिलो मा, संगठन वा विभागले
आफ्नो वार्षिक कार्यक्रमको लक्ष्यहरू परिभाषित गर्नुपर्छ।
·
संकल्पना तथा निर्धारित लक्ष्य: उच्च स्तरको
लक्ष्यहरूको आधारमा, वार्षिक कार्ययोजना तयार गर्नु पर्छ।
·
समय सीमा तथा कार्यक्रम: कुनै वर्षको लागि
आवश्यक कार्यक्रमहरू निर्धारित गर्नुपर्छ, जसले वार्षिक
कार्यक्रमको अनुपात र अभिवृद्धि निर्धारित गर्छ।
·
स्रोत अनुसार कार्य: वार्षिक कार्ययोजनामा
उल्लेख गरिएका संसाधनहरू (मानव, वित्तीय, सामाजिक, र तकनीकी) र
त्यसका प्रयोगका तरिका वा व्यवस्थापनहरूको स्पष्ट विवरण प्रदान गरिनेछ।
·
प्रगति अनुक्रम: वार्षिक कार्ययोजनामा
निर्धारित लक्ष्यहरूको प्रगति अनुक्रम प्रदर्शित गरिनेछ।
·
समीक्षा र अनुसंधान: वार्षिक कार्ययोजना
क्रियाशीलताको मूल्यांकन र अनुसंधान अवस्था समीक्षा गरिएको छ।
यी विधिहरूले वार्षिक कार्ययोजना तयार गर्ने
प्रक्रियालाई साझा रूपमा सुनिश्चित गर्दछ र प्रभावी रूपमा विश्लेषण गर्न
प्रोत्साहित गर्दछ।
१३) शैक्षणिक सामाग्री प्रयोग गरेर शिक्षण गर्दा
हुने कुनै पाँचवटा फाइदाहरु उल्लेख गर्नुहोस्। State any five advantages using instructional
materials while teaching.
Ø शैक्षणिक
सामाग्री प्रयोग गरेर शिक्षण गर्दा हुने केहि फाइदाहरू निम्नलिखित हुन सक्छ:
·
सृजनात्मकता बढाउने: शैक्षणिक सामाग्री प्रयोग
गर्दा शिक्षकहरूले सृजनात्मक शैक्षणिक प्रक्रिया विकसित गर्न सक्छन् जसले
विद्यार्थीहरूको सोचको विकास गर्दछ।
·
सजिलो समझ: शैक्षणिक सामाग्री प्रयोग गर्दा
विद्यार्थीहरूले सिद्धान्तहरू र सिद्धान्तहरूलाई समझ्न सोही अन्य साधनहरूसँग
तुलनात्मक रूपमा सजिलो गर्न सक्छन्।
·
भावनात्मक प्रभाव: ग्राफिक, छायांकित, अनुकरणीय
सामग्रीहरूको प्रयोग गर्दा शिक्षकहरूले विद्यार्थीहरूको भावनात्मक प्रतिक्रिया
उत्पन्न गर्न सक्छन् जसले शिक्षा प्रक्रियालाई मनोवैज्ञानिक रूपमा प्रभावित गर्दछ।
·
विविधता बढाउने: विविध शैक्षणिक सामाग्रीका
प्रयोगले विद्यार्थीहरूको ध्यान आकर्षित गर्न सक्छ र उनीहरूको रूचि बढाउने सहज
बनाउछ।
·
अनुभवात्मक शिक्षा: शैक्षणिक सामाग्री प्रयोग
गर्दा विद्यार्थीहरूलाई अनुभवात्मक शिक्षा प्रदान गर्न सकिन्छ जसले उनीहरूको
सीपछुरी प्रतिक्रिया विकसित गर्दछ र उनीहरूले अधिक गहिरो समझ विकसित गर्दछन्।
१४) आधुनिक प्राविधियुक्त श्रव्य-दृश्य
सामाग्रीलाई कक्षा शिक्षणको क्रममा प्रयोग गर्ने तरिका उल्लेख गर्नुहोस्। Mention
the process of using modern technological audio-visual materials in the course
of classroom teaching.
Ø
आधुनिक प्राविधियुक्त श्रव्य-दृश्य सामाग्रीलाई
कक्षा शिक्षणको क्रममा प्रयोग गर्ने प्रक्रियामा कई चरणहरू छन्:
·
उपयुक्त सामाग्री छनौट: शिक्षकले पाठको लक्ष्य
र सामग्रीसँग सम्बन्धित श्रव्य-दृश्य सामाग्रीहरू छनौट गर्नुपर्छ। यसमा शैक्षिक
भिडियोहरू, इन्टरेक्टिभ
प्रेजेन्टेसनहरू, वा मल्टिमिडिया
स्रोतहरू समाविष्ट हुन सक्छ।
·
तयारी:
सामाग्री छनौट गरेका पछि, शिक्षकले
प्रेजेन्टेसनको लागि आवश्यक उपकरणहरू, जस्तै प्रोजेक्टर, कम्प्युटर, वा स्पिकर, सेट अप गर्नुपर्छ र यो काम सानै स्थिति मा
गर्नुपर्छ।
·
पाठ
योजनामा समावेश: श्रव्य-दृश्य सामाग्रीलाई पाठ योजनामा नेम्नै रूपमा समावेश
गर्नुपर्छ। यसमा शिक्षकले प्रायोजनामा निर्धारित स्थानहरूमा सामग्री प्रस्तुत गर्न
सक्छन् जसले बुझाउन वा सम्बोधन बढाउनेमा सहयोग गर्दछ।
·
संवाद र संवेदनशीलता: श्रव्य-दृश्य सामाग्री
प्रस्तुत गर्दा, शिक्षकले
विद्यार्थीहरूको संवाद र संवेदनशीलतालाई बढावा दिनुपर्छ। यसमा प्रश्न पूछ्न, चर्चा संचालन, वा प्रेजेन्टेसनमा इन्टरेक्टिभ तत्व समाविष्ट
गर्न सकिन्छ।
·
मूल्यांकन: श्रव्य-दृश्य सामाग्री प्रयोग गरेको
पछि, शिक्षकले विद्यार्थीहरूको बुझाइ र सम्बन्धितता
मूल्यांकन गर्नुपर्छ। यसमा कुइज, चर्चा, वा अन्य साक्षात्कार विधिहरू समाविष्ट हुन
सक्छ।
·
पुनरावलोकन र प्रतिक्रिया: अन्तमा, शिक्षकले श्रव्य-दृश्य सामाग्री प्रयोगको
प्रभावको पुनरावलोकन गर्नुपर्छ र विद्यार्थीहरूबाट प्रतिक्रिया माग्नुपर्छ। यस
प्रतिक्रियाले भविष्यका श्रव्य-दृश्य सामाग्रीको प्रयोग र पाठक्रममा बेहोर गर्न
सहायक हुनेछ।
यी चरणहरूले अनुसरण गर्दा, शिक्षकले कक्षा शिक्षणमा आधुनिक प्राविधिक
श्रव्य-दृश्य सामाग्रीलाई सफलतापूर्वक प्रयोग गर्न सक्छन् र विद्यार्थीहरूको
शिक्षा र सक्रियतालाई बढाउन सक्नेछ।
१५) कक्षा शिक्षणको क्रममा प्रयोगमा ल्याउने निर्माणत्मक
मुल्यांकनको उपयोग उल्लेख State
the utility of using formative assessment during the class room instruction.
Ø निर्माणात्मक
मूल्यांकन कक्षा शिक्षणको क्रममा प्रयोग गर्नेको उपयोगको निम्ति केहि हुन्छ:
·
छात्रको प्रगति को निरिक्षण: निर्माणात्मक
मूल्यांकनले शिक्षकलाई शिक्षाको क्रममा छात्रको प्रगति निरिक्षण गर्न अनुमति
दिन्छ। यसले व्यक्तिगत छात्रको पक्षमा तथा कमजोरीमा प्रवेश गर्न सहायक हुन्छ, जसले शिक्षकलाई
उचित रूपमा त्यसको शिक्षा बनाउने गर्छ।
·
शिक्षण योजनाहरूमा समायोजन गर्नु: निर्माणात्मक
मूल्यांकनद्वारा वास्तविक समयमा प्रतिक्रिया गरेर, शिक्षकहरू आफ्ना
शिक्षण योजनाहरूमा समायोजन गर्न सक्छन्। उनीहरू छात्रहरूले संघठित गरेको ज्ञान र
सम्झनामा कुनै कमी पहिचान गर्न सक्छन् र त्यसको उपचार गर्न सक्छन्।
·
सक्रिय शिक्षा प्रमोट गर्नु: निर्माणात्मक
मूल्यांकनले शिक्षाको क्रममा छात्रको सक्रिय सहभागिता गराउँछ। यसले छात्रहरूलाई
सामग्रीसँग संलग्न हुन, आफ्नो समझमा विचार गर्न, र आवश्यक भएमा
स्पष्टीकरण खोज्ने बाटोमा प्रोत्साहित गर्दछ।
·
शिक्षा खालीहरू पहिचान गर्नु: निर्माणात्मक
मूल्यांकनद्वारा, शिक्षकहरू विशेष भूमिकाहरूमा अथवा छात्रको ज्ञानमा
गापहरू पहिचान गर्न सक्छन्। यसले छात्रहरूलाई यस्तो चुनौतीहरूलाई नै समाधान गर्न
सहायता गर्दछ जुन विद्यार्थीहरूले पढ्ने प्रक्रियामा अवरुद्ध पार्ने छ।
·
छात्रको प्रेरणा बढाउनु: निर्माणात्मक
मूल्यांकनले छात्रहरूलाई उनीहरूको प्रगतिमा र प्रदर्शनमा मूल्यांकन र स्व-क्षमतामा
बढी संभावनाहरूको प्रदान गर्दछ। छात्रहरूले समयमै प्रगति को साक्ष्य देखेपछि, उनीहरू अधिक
सक्रिय र उत्साही बन्छन्, जसले उनीहरूलाई अधिक
संलग्न र सिक्षा जारी राख्ने गर्छ।
सार्वजनिक रूपमा, निर्माणात्मक
मूल्यांकन शिक्षाको क्रममा छात्रको शिक्षा र शिक्षानको निर्देशन गर्दा महत्वपूर्ण
भूमिका खेल्छ र यसले शिक्षकलाई अधिकारिक विश्लेषण र छात्रको प्रगतिको निर्देशन
गर्न मद्दत गर्छ।
१६) बहुवैकल्पिक प्रश्नको कुनै तीन वटा उदाहरण
उल्लेख गर्नुहोस्। Mention any three
examples of multiple choice questions.
Ø बहुवैकल्पिक
प्रश्नको केहि उदाहरणहरू निम्नलिखित हुन सक्छ:
१. कुन गाउँ नेपालको राजधानी हो ?
a. पोखरा
b. काठमाडौं
c. बुटवल
२. पानीको रासायनिक सूचक हो ?
a. H2O
b. CO2
c. NaCl
३. भारतको पहिलो प्रधानमन्त्री को हुन ?
a. महात्मा गान्धी
b. जवाहरलाल नेहरु
c. वल्लभभाई पटेल
यी उदाहरणहरूले बहुवैकल्पिक प्रश्नको विविधता देखाउँछ जसले
छात्रलाई विभिन्न विषयमा विचार गर्न र उत्तर चयन गर्नको क्षमता परीक्षण गर्न सहायक
छ।
अथवा
निबन्धात्मक प्रश्नहरु निर्माण गर्दा ख्याल
गर्नुपर्ने कुनै पाँचवटा पक्षहरु उल्लेख गर्नुहोस्। mention any five aspects which the test
constructor need to be consider while developing test.
Ø निबन्धात्मक
प्रश्नहरू निर्माण गर्दा, टेस्ट निर्माताले
निम्नलिखित पाँच विषयहरूको परिधि गर्नुपर्दछ:
·
प्रश्नको लक्ष्य र समाधानको व्याख्या: प्रश्न
निर्माण गर्दा, प्रश्नको लक्ष्य र समाधानको व्याख्या ठीक र
स्पष्ट हुनुपर्छ। प्रश्नलाई योग्यता र स्थायित्वको लक्ष्यले प्रेरित गरिएको
हुनुपर्छ।
·
समर्थन आधारित सिद्धान्तहरू: प्रश्नहरूलाई
प्रमाणित आधारमा निर्माण गर्नका लागि समर्थन आधारित सिद्धान्तहरूको प्रयोग
गर्नुपर्छ।
·
समय र रूपमा प्रयोगको उपयुक्तता: प्रश्नहरूको
अनुमानित समय र रूप ध्यान दिइएको हुनुपर्छ भने प्रश्नको उपयुक्तता र विशेषता बनाए
राख्न प्रयास गरिएको हुनुपर्छ।
·
छात्रहरूको ध्यान आकर्षण गर्न सक्ने प्रश्नको
निर्माण: प्रश्नहरूले छात्रहरूको ध्यान आकर्षण गर्न र प्रश्नको समाधानको लागि
उत्तेजना गर्न सक्नुपर्छ।
·
प्रश्नको विश्वास्यता र पारिश्रमिकता: प्रश्नले
विभिन्न प्रश्नको पारिश्रमिकता र विश्वास्यतामा आधारित हुनुपर्छ, यसले छात्रहरूलाई
विश्वास र आत्मविश्वास बढाउन सहयोग गर्दछ।
यी पाँच खासै सिमट्ठेको छ, तर अन्य अनुकूल
पारिश्रमिकता र छात्रहरूको अनुभवमा आधारित अन्य पक्षहरू पनि सम्बोधन गरिन्छ।
१७) प्रश्नको
कठिनाइ स्तरको छोटो परिचय दिनुहोस् ।
introduce the difficulty level of test item in brief.
Ø प्रश्नको कठिनाइ
स्तर वा विपरीतताको मापदण्ड तय गर्न प्रश्नको कठिनाइ स्तर यसको विपरीतताको अवलोकन गर्नमा
मद्दत गर्छ। प्रश्नको कठिनाइ स्तरले प्रश्नको सामग्रीको कठिनाइ, विविधता, अभिव्यक्ति, तात्त्विक चुनौती, र प्रश्नको
पूर्वाधार र निष्पादनको प्रक्रियामा समावेश गर्दछ।
प्रश्नको कठिनाइ स्तरलाई सामान्यतः मान्यतासँग निर्धारित
गरिन्छ, जसमा प्रश्नको भरपर्दो गर्दा उत्तर स्पष्ट रहने गर्दछ, तर त्यसको
प्राप्ति गर्न अझै मेहनत लाग्ने गरिएको हुन्छ।
उदाहरणका लागि, एक सामान्य प्रश्नले
शिक्षार्थीलाई एक समाधान प्रदान गर्न सक्छ, जबकि कठिन प्रश्न
एक अधिक समाधानको निर्धारण गर्न, प्रश्नको अवधारणा प्रदान
गर्न, विभिन्न पक्षहरूको मिलावटमा विचार गर्न र पुरानो ज्ञानको
आधारमा समस्या हल गर्न आवश्यक गराउँछ।
समग्र, प्रश्नको कठिनाइ स्तरले
छात्रहरूको ज्ञान, विचार शक्ति, र समस्या हल
गर्ने क्षमताको मूल्याङ्कन गर्दछ र प्रश्नको पूर्वाधार र निष्पादनको प्रक्रियामा
समावेश गर्दछ।
१८) श्रेणी मापन कति प्रकारका हुन्छन् ।कुनै एकको
छोटो चर्चा
गर्नुहोस्। State the
different types of rating scale. Introduce any one in brief.
Ø श्रेणी मापनको
केहि प्रमुख प्रकारहरू हुन्छन्:
·
अनुमानित रेटिङ् स्केल (Likert
Scale): यसमा प्रश्न वा विधारित विवरणका लागि संयोजित स्तरहरू
हुन्छन्, जुन प्रत्येक स्तरलाई विशेष संख्यामा गन गरिन्छ, यो अवधारणालाई
सामान्यतया 'सहमत' र 'असहमत' भन्दा बढी
विकेन्द्रित गरिन्छ।
·
रैंक आधारित स्केल (Rank
Order Scale): यसमा विकल्पहरूलाई वर्गीकृत गरेर, प्रश्नको
सिद्धान्तमा स्थानान्तरण गर्ने प्रक्रिया हुन्छ।
·
बाइनरी स्केल (Binary
Scale): यसमा छात्रहरूलाई दुई मात्रा उत्तर दिन गरिन्छ, जसमा साधारणतः 'हामी' र 'हाम्रो' वा 'सहमत' र 'असहमत' हुन्छ।
·
सेमान्टिक द्विमुखी स्केल (Semantic
Differential Scale): यसमा दोश्रो प्रश्नको माध्यमबाट दोश्रो संयोजित
स्तरको माध्यमबाट विभिन्न विषयमा विचार दिन संयोजित स्तरहरू हुन्छन्।
·
यसो गर्दा, एउटा प्रकारको
रेटिङ स्केल हो जुनलाई 'अनुमानित रेटिङ् स्केल' भनिन्छ। यो स्केल
छात्रहरूले विभिन्न विधारित विषयमा अभिप्राय प्रकट गर्नका लागि प्रयोग गरिन्छ।
यसमा प्रश्नहरूको प्रत्येक स्तरलाई 'सहमत' र 'असहमत' भन्दा बढी
विकेन्द्रित गरिन्छ। उदाहरणका लागि, एउटा प्रश्न "कति
रुचाउँछ तपाईंलाई पाठ्यक्रम रुचाइएको छ?" र हेरचाह बाँकी
छन्: 'पूर्णतः असहमत', 'सामान्य रूपमा असहमत', 'अवरुद्ध रूपमा
सहमत', 'सामान्य रूपमा सहमत', र 'पूर्णतः सहमत'। यस्तो प्रश्नले
छात्रलाई विविधतामा अभिप्राय प्रकट गर्नका लागि अवसर प्रदान गर्दछ।
अथवा (Or)
रुजु शुचि तयार गर्ने विधि उल्लेख गर्नुहोस् । Mention the method/ process of preparing check
list.
Ø रुजु शुचि तयार
गर्ने विधि निम्नलिखित चरणहरूमा समावेश गर्दछ
·
उद्देश्य तथा परिमाण निर्धारण: पहिलो र अहिलेको
जानकारीका आधारमा, रुजु शुचि तयार गर्नका उद्देश्य तथा आवश्यक
परिमाण निर्धारण गर्नुपर्छ।
·
समाग्रीको उपयोगको संग्रह: रुजु शुचि तयार
गर्दा आवश्यक समाग्रीको संग्रह गर्नुपर्छ। यसमा आवश्यक डेटा, सूचना, विवरण, र अन्य जरुरी
जानकारीहरू शामिल हुन सक्छ।
·
विषयसम्बन्धी प्रश्नहरूको तयारी: रुजु शुचि
तयार गर्ने विषयसम्बन्धी प्रश्नहरू तयार गर्नुपर्छ। यी प्रश्नहरूले तपाईंले रुजु
तयार गर्न चाहानुहुन्छ तपाईंको उद्देश्य र परिमाणलाई आधार बनाउँछ।
·
रुजु अनुक्रम तथा आवश्यक जानकारीहरूको
अभिप्राय: प्रत्येक विषयको लागि रुजु शुचि अनुक्रमित गर्नुपर्छ। प्रत्येक आइटमको
साथमा आवश्यक जानकारीहरू जोड्नुपर्छ, जसले संग्रहीत डेटा र
जानकारीहरूको अभिप्राय गर्दछ।
·
परीक्षण र संशोधन: एकपटक रुजु शुचि तयार हुने
पछि, यसलाई परीक्षण गर्नुपर्छ। केहि समयपछि रुजु शुचि पुनः
समीक्षा र संशोधन गर्नुपर्छ, र आवश्यकता अनुसार अपडेट
गर्नुपर्छ।
·
अनुप्रयोग र समायोजन: रुजु शुचि तयार भएपछि, यसलाई अनुप्रयोग
र समायोजनमा ल्याइनुपर्छ। यसले शिक्षक र अन्य लागू पक्षलाई विषयसम्म सम्बोधन गर्न
रुजु शुचि प्रयोग गर्न मद्दत गर्दछ।
यसपछि, अधिक विस्तृतता र
प्राथमिकताहरू अनुसार रुजु शुचि तयार गर्न सकिन्छ।
१९)
नेपालको परिवेशमा निरन्तर विधार्थी मूल्यांकनको सफल कार्यान्वयन हुन
नसक्नुका कुनै पाँच वटा कारणहरु उल्लेख गर्नुहोस्। Mention any five causes of un-success
implementation of continuous assessment system in the context of Nepal.
Ø नेपालको परिवेशमा
निरन्तर विधार्थी मूल्यांकनको सफल कार्यान्वयन हुन नसक्ने कारणहरूमध्ये पाँच वटा
निम्नलिखित हुन सक्छ:
·
शिक्षा प्रणालीको परिवर्तनको अभाव: नेपालमा
शिक्षा प्रणालीमा समयसम्म सम्बन्धित कार्यक्रम र प्रक्रियाहरूको बदलाव गरिएको छैन।
यसै कारणले नै निरन्तर मूल्यांकनको प्रणाली परिचालनमा समस्या उत्पन्न हुन सक्छ।
·
शिक्षकहरूको कौशलको अभाव: मूल्यांकन प्रणाली
अभिवृद्धि र कार्यान्वयनमा नेपाली शिक्षकहरूको कौशलको अभाव एक अघिल्लो कारण हुन
सक्छ।
·
अधिकारीहरूको समर्थनको अभाव: नेपालमा निरन्तर
मूल्यांकन प्रणालीको कार्यान्वयनमा सरकारी अधिकारीहरूको समर्थनको अभाव पनि एक
महत्वपूर्ण कारण हो सक्छ।
·
संस्थागत संरचना र प्रणालीको कमजोरी: नेपालमा
शिक्षा संस्थाहरूमा प्रणालीको कमजोरी, व्यवस्थापन र
कार्यान्वयनमा समस्या हुन सक्छ जसले मूल्यांकन प्रणालीको सफल कार्यान्वयनमा बाधा पर्न
सक्छ।
·
सामाजिक र सांस्कृतिक प्रतिष्ठाको अपांगता:
सामाजिक र सांस्कृतिक प्रतिष्ठाको अपांगताले नेपालमा शिक्षा प्रणालीमा परिवर्तन
गर्न रुजु शुचि प्रणालीको कार्यान्वयनमा समस्या गर्दछ।
समूह `ग´
बिस्तृत उत्तरात्मक प्रश्नहरु / Long answer question ३x८=२४
२०)कक्षाकोठाको वातावरणलाई कसरी क्रियाशील वनाउन
सकिन्छ? कक्षाकोठामा
उत्प्रेरणा प्रयोग गर्ने रणनीतिहरु लेख्नुहोस्। How to classroom environment can make active?
State the strategies of using motivation in the classroom.
Ø
कक्षाकोठाको वातावरणलाई क्रियाशील बनाउनका लागि
निम्नलिखित रणनीतिहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ:
·
सहभागिता तथा सम्बन्ध: विद्यार्थीहरूलाई
कक्षाकोठामा सहभागी बनाउने क्रियाशील तथा संबन्धप्रद वातावरण तयार गर्न सम्बन्धित
प्रश्न, आश्चर्य, तथा अनुसन्धानमा
सहभागिता को प्रोत्साहन गर्न सकिन्छ।
·
उत्साहकारी उपाध्याय: शिक्षकले प्रेरणात्मक र
उत्साहित भूमिका खेल्ने, प्रेरणादायक
कथाहरू साझा गर्ने, तथा
विद्यार्थीहरूको श्रेष्ठताको प्रोत्साहन गर्ने।
·
कृयात्मक शिक्षा र व्यावसायिकता:
विद्यार्थीहरूलाई स्वयंसेवक बनाउने अवस्थामा तालिम गर्ने, कक्षामा गतिशीलता व्यक्त गर्ने, तथा शिक्षाका लक्ष्यहरू साधन गर्ने।
·
प्रेरणाशील विषयहरू र सामग्री: प्रेरणाशील विषय, विषय सामग्री तथा कक्षाकोठामा रुचाइएका सामग्रीले
विद्यार्थीहरूलाई आकर्षित गर्न सक्छ।
·
विविधता र सामग्रीको प्रयोग: विविध शिक्षा तथा
सामग्रीको प्रयोगले विद्यार्थीहरूको मनोबल र ध्यानमा आगामी गर्न सक्छ।
·
समर्थन तथा प्रतिक्रिया: विद्यार्थीहरूलाई
समर्थन र प्रतिक्रिया दिने, उनीहरूको
प्रगतिमा सहायता गर्ने, र उनीहरूको
योजनाको विकासमा मद्दत गर्ने।
·
पुरस्कार र प्रतिश्रुति: उत्कृष्टता र सफलताको
लागि प्रतिस्पर्धा, पुरस्कार, र प्रतिश्रुति प्रदान गर्ने।
कक्षाकोठामा उत्प्रेरणा प्रयोग गर्ने रणनीतिहरूले
विद्यार्थीहरूको सक्रियता र सहभागितामा वृद्धि गराउँछ र उनीहरूले शिक्षा
प्रक्रियामा सकारात्मक रूपमा सहभागिता गर्न लाग्छ।
२१) विशिष्टीकरण तालिकाको छोटो परिचय दिनुहोस्।
विशिष्टीकरण तालिका प्रयोग गर्दा हुने फाइदा उल्लेख गर्नुहोस् । Introduce the specification chart. List out
the advantages of using specification chart.
Ø विशिष्टीकरण
तालिका वा 'Specification Chart' एक प्रकारको
तालिका हो जसमा उत्पादन वा सेवाहरूको विशेष विशिष्टताहरू वा मापदण्डहरू निर्दिष्ट
गरिन्छ। यसले उत्पादनको गुणस्तर र स्वीकृत मानकहरूलाई स्पष्ट तथा संज्ञात बनाउँछ।
v
विशिष्टीकरण तालिका प्रयोग गर्दा हुने केही फाइदाहरू
निम्नलिखित हुन सक्छ:
·
स्पष्टता र संज्ञातता: विशिष्टीकरण तालिका
प्रयोग गर्दा, उत्पादनको विशेष
विशिष्टताहरू स्पष्ट र संज्ञात बन्न सक्छ।
·
गुणस्तरको नियन्त्रण: यसले उत्पादन वा
सेवाहरूको गुणस्तर र स्वीकृत मानकहरूलाई नियन्त्रण गर्न सहायक बनाउँछ।
·
विपणनमा सहयोग: विशिष्टीकरण तालिका विपणनमा
उत्पादनको विशेष विशिष्टताहरूलाई देखाउँछ र ग्राहकले सहज रूपमा उत्पादनको गुणस्तर
र समान्य विशेषताहरूलाई चिन्हाउन सहायता पुर्याउँछ।
·
समय र पूंजीको बचत: विशिष्टीकरण तालिका प्रयोग
गर्दा, उत्पादनको विशेष विशिष्टताहरूलाई पहिचान गर्न
समय र पूंजीको बचत हुन्छ।
·
त्रुटि र क्षतिको न्यूनिकरण: यसले उत्पादनको
समय, प्रयोगशीलता, र गुणस्तरमा त्रुटि र क्षतिको न्यूनिकरण गर्न
सहायता पुर्याउँछ।
·
सहयोग र समयको बचत: विशिष्टीकरण तालिका द्वारा, उत्पादन टीमले सहयोग गर्न सक्छ र निर्दिष्ट
गुणस्तरको साधनमा समय बचत हुन्छ।
यस्तै, विशिष्टीकरण
तालिका उत्पादनको स्पष्टता, स्वीकृत
मानकहरूको नियन्त्रण, ग्राहकलाई
विशेषताहरूको परिचय गराउन, र समय र पूंजीको
बचत गराउन सहायक हुन्छ।
अथवा
मानौ
तपाईंले कक्षा ५ को ३ घण्टाको परीक्षा सञ्चालन गर्नु छ । परीक्षा सञ्चालनको लागि
उपयुुक्त मार्ग निर्देशन तयार गर्नुहोस् । Suppose you have to administer test of three hours for class five.
Preparing the guidelines for test administration.
Ø
परीक्षा सञ्चालनको लागि उपयुक्त मार्ग निर्देशन
तयार गर्नका लागि निम्नलिखित मार्गदर्शनहरू सम्बोधन र निर्देशनको रूपमा समावेश
गर्न सकिन्छ:
·
परीक्षा को मूल्यांकन: परीक्षा अनुक्रम
मूल्यांकनको लागि ठाउँ दिनुहोस्। सबै प्रश्नको मूल्यांकन तयार गर्नुहोस्।
·
परीक्षा को समय र ठाउँ: परीक्षा समय र स्थान
निर्धारण गर्नुहोस्। समय र स्थानको निर्धारण भन्दा पहिले, स्टूडेन्टलाई स्पष्टता दिनुहोस्।
·
परीक्षामा आवश्यक सामग्री: परीक्षा समयमा
आवश्यक सामग्रीहरू जस्तै पेन, पेन्सिल, रबर, खाली कागज, र गोल्ड मार्करसहित तपाईंको कक्षामा प्रयोग
हुने सामग्रीहरू सुनिश्चित गर्नुहोस्।
·
परीक्षा प्रणाली: परीक्षा प्रणाली तयार
गर्नुहोस्, जसमा प्रश्न
प्रकार, प्रश्न नंबर, रोमान प्रकारमा समय, र उत्तर पुस्तिकाको पेज संख्या समावेश
गर्नुहोस्।
·
उपायको समय: उपायको समय निर्धारित गर्नुहोस्, जसले समयपछि परिक्षणकर्ताले अनुसन्धान गर्न र
उत्तरहरू जाँच गर्न सक्छन्।
·
परीक्षा स्थिति: परीक्षाको योजना बनाउनु अघि, परीक्षाको स्थितिमा सबै तथ्यहरू सुनिश्चित
गर्नुहोस्। उदाहरणका लागि, सबै पेन र
पेन्सिलहरू उपलब्ध छन् भने वा केहि पेन र पेन्सिलहरू परीक्षाको समयमा काम
गर्दैनन्।
·
परीक्षामा व्याख्या: परीक्षामा उपस्थित
विद्यार्थीहरूलाई परीक्षा प्रणाली र प्रतिक्रिया तालिका पढाउनुहोस्।
·
परीक्षा शुरुवात: परीक्षाको समयमा व्याख्या
गर्नुहोस्, परीक्षा प्रणाली
र प्रतिक्रिया तालिकालाई पढाउनुहोस्, र परीक्षा समय
सुरु गर्नुहोस्।
यस्तै मार्ग निर्देशनहरूले परीक्षा सञ्चालनको सुबिधा, संगठन र समायोजन गर्दछ, जसले परीक्षा प्रक्रियाको सुचारु र सफल बनाउँछ।
२२) शिक्षामा सुधार ल्याउन तपाईं परिक्षाको
नतिजालाई कसरी प्रयोगमा ल्याउनु हुन्छ? How do you use the test result to bring
improvement in the education?
Ø परीक्षा
परिणामलाई शिक्षा मा सुधार ल्याउनका लागि निम्नलिखित उपायहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ:
·
प्रश्न प्रणालीको पुनरावलोकन: परीक्षा प्रश्न
प्रणालीको पुनरावलोकन गर्नुहोस् र शिक्षा लाभकारी र रुचाउने प्रश्नहरू तथा प्रश्न
प्रणालीको संशोधन गर्नुहोस्।
·
विद्यार्थीको प्रगति विश्लेषण: प्रत्येक
विद्यार्थीको प्रगति विश्लेषण गर्नुहोस् र त्यसले विद्यार्थीको कमजोर क्षेत्रहरू
पहिचान गर्नुहोस्।
·
उपयुक्त पाठ्यक्रम तथा सामग्रीको अनुकूलन:
परीक्षा परिणामलाई आधार बनाउनुहोस् र उपयुक्त पाठ्यक्रम तथा सामग्री विकसित
गर्नुहोस्।
·
शिक्षकको प्रशिक्षण: परीक्षा परिणामले शिक्षकले
कसरी बेहतर पाठ्यक्रम व्याख्या गर्न सक्छन् भन्ने जानकारी प्रदान गर्दछ र
उनीहरूलाई आवश्यक प्रशिक्षण प्रदान गर्न सक्छ।
·
नीति निर्माण: परीक्षा परिणामले शिक्षा नीति
निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ।
·
समाजिक न्याय सुनिश्चित गर्नु: परीक्षा
परिणामले शिक्षा मा समाजिक न्याय गर्न तथा समानता सुनिश्चित गर्न सक्छ।
·
परीक्षा विश्लेषण: परीक्षा परिणामलाई विश्लेषण
गर्ने उपायहरू प्रयोग गर्नुहोस् र प्रभावकारी शिक्षा प्रणाली विकसित गर्नुहोस्।
परीक्षा परिणामलाई उपयोग गरेर, शिक्षा मा सुधार
ल्याउन सक्ने अवसरहरू प्राप्त गर्न सकिन्छ जसले शिक्षा प्रक्रियालाई प्रभावकारी
बनाउँछ।
“All the best”
No comments:
Post a Comment